Citaten en spreuken voor 1800

Ik geef toe, dat het zeer wel mogelijk is, dat het Europese scheidsgerecht slechts langzaam en geleidelijk zich zal vormen en eerst na tweehonderd jaren tot stand zal komen.

Het is waar, dat van dit pogen misschien gij noch ik ooit enige vrucht zullen zien, maar moeten we niet uit erkentelijkheid voor wat wij van onze voorouders aan goeds hebben ontvangen, trachten nog meer te doen voor ons nageslacht?

Als Allah U de overwinning mocht geven, maakt dan geen misbruik van Uw macht en hoedt er U voor, uw wapenen te bevlekken met het bloed van hem, die zich aan U overgeeft.

Legerorder van Aboe Bakr, Kalif in de zevende eeuw

Het is roemrijker de oorlog met het woord te doden dan mensen met het zwaard.

Gelijk één vernuft het heelal beheerst, moet ook één wet de mensen verbinden, want alle mensen maken deel uit van het wereldrijk.

Oorlog is kwaad op grote schaal.

Wanneer een burger van de wereld een internationaal wetboek had te ontwerpen, zou hij het doen strekken tot gelijk en gemeenschappelijk nut van alle volken; dit zou zijn doel en zijn plicht zijn. Is het niet de plicht van elke wetgever, optredend voor een volk in het bijzonder, om hetzelfde te doen wat de burger van de wereld is voorgeschreven?

Geen verovering kan een land troosten over het bloed van zijn kinderen, in buitenlandse oorlogen vergoten.

Wij zullen noch wegens enig verzet noch wegens onenigheden naar de wapenen grijpen, noch veroorloven dat dit in onze naam zal geschieden. Integendeel, wij zullen liever elkander wederzijds helpen tegen iedereen, die het voornemen heeft of metterdaad een van ons en tegen een wettelijk bevel in vijandelijk aangrijpt.

Silent leges arma (Bij wapenrumoer zwijgen de wetten).

Beter een onrechtvaardige vrede dan een rechtvaardige oorlog.

Oorlog mag geen ander doel hebben dan vrede.

Alles ga zacht en vanzelf en geweld zij verre verwijderd.

Lijfspreuk van Comenius

Wie kan ons beletten ons te verenigen in een algemene republiek? Maar daartoe moeten wij de koninklijke weg bewandelen, wat zeg ik, de goddelijke weg van het licht, van de vrede en van de veiligheid, de weg van eenheid, van eenvoud en van vrijheid.

De volkeren zullen langzamerhand de oorlog als de vreselijke gesel, als de grootste misdaad leren zien. De volkeren zullen bemerken, dat ze niet veroveraars kunnen worden zonder hun vrijheid te verliezen.

De meeste verlichte volken, die zich langzamerhand het recht beginnen toe kennen om over hun bloed en over hun eigen rijkdommen te beschikken, zullen gaandeweg de oorlog leren beschouwen als de noodlottigste ramp, als de grootste aller misdaden.

Oorlog is een spel, dat de koningen niet zouden spelen, wanneer hun onderdanen verstandig waren.

De eer is een wel misdadig ding, indien men haar moet kopen met bloedverieten!

Waarom zou ik, omdat ik Fransman ben, kwaad denken over een Engelsman, een Spanjaard of een Indiër? Ik kan het niet, wanneer ik bedenk dat zij mensen zijn gelijk ik, dat ik evenals zij aan vergissing en aan kwaad ben onderworpen.

Ik wilde God een tempel bouwen met mijn eigen handen, maar hij verbood het mij, omdat ik door bloed en door de oorlog bezoedeld was.

Want voorwaar, de algemene vrede is het doel, waarnaar wij streven en waarop wij al onze opmerkzaamheid richten.

Toelichting van zijn volkenbondsontwerp

Doch alle luchtkastelen, die de bouwmeester zelve daar voor aanziet, zijn juist niet onnut; 't gemenebest van Plato, d'Utopia van Morus, en, wat meer is, 't voorschrift van ene volmaakte, en den zwakke mens onmogelijke deugd, zijn gebouwen van 't zelfde slag, en beogen echter de treffelijkste en verhevenste einders.

Als er iets is, dat men mijden moet, dan is 't de oorlog buiten welke geen goddelozer, ellendiger, schadelijker, grauwsamer ding gevonden en kan worden.

Door één moord wordt iemand een misdadiger, maar door vele moorden een held.

Waarom is het nodig, dat in geschillen, die tussen vorsten ontstaan, naar de wapenen wordt gegrepen? Er zijn wetten, geleerde mannen, geachte priesters, eerwaardige bisschoppen, door wier goeden raad elke onrust kan worden bedwongen. Waarom maakt men deze niet liever tot scheidsrechters, want men gaat dan met geringer kwaad uit dan wanneer men met de wapenen kampt?

Wat is er zotter dan een zodanige strijd te beginnen, waaruit voor beide partijen meer last dan voordeel spruit?

Er is nauwelijks een zo nadelige vrede te bedenken, die niet boven de meest voordelige oorlog is te verkiezen.

Dwazen zijn zij, die kostbare goederen door de oorlog vernietigen. Maar de oorlog zal nooit ophouden, wanneer onenigheden in bloed worden verstikt.

Ongelukkige stervelingen, waarom grijpt gij naar uw speren om daarmee dood en verderf onder uw medemensen te zaaien!  Houdt op! Onthoudt u van dergelijk werk ...

Zelfs de gelukkigste oorlog is de grootste gesel voor de volkeren en een onrechtvaardige oorlog is de grootste misdaad der Koningen.

Als de mensen de roem najagen, waarom zoeken zij die niet op de weg van het goede?

Elke grote oorlog laat drie legers in het land achter: één van invaliden, één van rouwdragenden en één van leeglopers, gereed tot iedere misdaad.

Men moet vooral het oog hebben, niet op wat de overwinnaar kan, noch wat de overwinning wil, maar wat toekomt aan twee personen, aan de overwinnaar en de overwonnene.... want alles moet worden gericht op het doel, dat is wat de vrede kan bevorderen.

Een enkele moordenaar of een paar samen worden gebrandmerkt met hun ware naam; maar de daden van een groot aantal worden een geoorloofde en eervolle oorlog genoemd.

Niemand is gaarne tevreden met het aandeel dat hem toekomt. En zo heeft men altijd weer aanleiding tot een oorlog.

Als mijn sodaten gingen nadenken, zou er geen enkele meer in het gelid blijven.

Trots elk gemis aan dadelijk resultaat is geen enkele gedachte vergeefs, die de verwezenlijking van de vrede, ook slechts in de verte, voorbereidt.

Alle edele mensen moeten de gedachte, dat een oorlog onmenselijk is, met warm menselijk medegevoel helpen verbreiden. Vaders en moeders moeten hun kinderen met hun ervaringen daarover beïnvloeden, opdat het vreselijke woord oorlog, dat men zo gemakkelijk uitspreekt, gehaat zal worden bij de mensen.

Geheel het verleden leert ons, dat, dank zij hogere bezinning, een lang gevoed streven voor een edel doel in het leven der volkeren uiteindelijke bevrediging vindt.

Wat is de woede en het geweld van de oorlog anders dan een schorsing van het recht tussen oorlogvoerende partijen?

Als onze koningen wilden bedenken hoe groot de planeten en hoe onmetelijk die afstanden zijn, zouden zij beseffen voor een nietigheid te sloven, wanneer zij met inspanning van alle krachten oorlog voeren om van dit of dat hoekje van de aarde zich meester te maken!

De vrede oprecht behouden zal alleen geschieden, wanneer wij tot de overtuiging zijn gekomen, dat de vrede beter is dan onrust, gerechtigheid boven onrecht staat, het bewaren van ons eigendom een verhevener taak is dan het streven naar het verkrijgen van wat anderen toebehoort.

Als gijlieden uw handen uitbreidt, verberg Ik mijn ogen voor u; ook wanneer gij het gebed vermenigvuldigt, hoor ik het niet, want uw handen zijn vol bloed.

Bijbel: Jesaja 1:15

En zij zullen hun zwaarden slaan tot spaden, en hun spiesen tot sikkelen: het ééne volk zal tegen het andere volk geen zwaard opheffen, en zij zullen geen oorlog meer leren.

Bijbel: Jesaja II:4

Een nieuw Gebod geef ik U: "Dat gij elkander liefhebt".

Bijbel: Johannes XIII:34

Oorlog is de bron van alle kwaad en een bederf voor de zedelijkheid. Hij is de grootste hinderpaal voor de maatschappelijke vooruitgang.

Geen vrede verdient de naam vrede, wanneer daarin de kiem van een nieuwe oorlog verborgen ligt.

Enig vertrouwen in het denkvermogen van de vijand moet midden in de oorlog nog blijven bestaan, daar anders nooit vrede gesloten zou kunnen worden.

De rede zegt niet, dat de oorlog eens moet verdwijnen, maar zij zegt, dat men moet handelen alsof de oorlog moet verdwijnen.

Gedurende de jaren van mijn oorlogvoering heb ik aan een toekomstige vrede gedacht en het is steeds mijn wens geweest, dat te eniger tijd tussen de verzoenende vorsten en volkeren geen meer bittere, meer schokkende herinnering zou zijn dan die van de noodwendigheid van de oorlog.

Streed onder Koning Podiebrad van Bohemen.

Wanneer we niet een eind maken aan de oorlog, dan zal de oorlog een eind maken aan ons

Het ware te wensen, dat ieder land mannen had, die zich boven de vooroordelen van het volk wisten te verheffen en gevoelden, waar vaderlandsliefde ophoudt een deugd te zijn.

Beter en veiliger is de vrede, die men bezit, dan een overwinning, waarop men hoopt. De eerste is in uw hand, de laatste in die van de goden.

Kanonnen en vuurwapens zijn wrede en verschrikkelijke werkrtuigen. Ik geloof dat ze rechtstreeks van de duivel zijn.

Alleen samen delen en rechtvaardigheid zullen duurzame vrede brengen

Wie zijn vijand bedwingt door geweld, heeft hem maar half bedwongen.

De overwinningen van de Vredes zijn roemrijker dan die van de Oorlogen.

Het zijn de oorlogsmensen, die Europa zullen vernietigen.

Oorlog is een kunst van barbaren

Er zijn in de wereld slechts twee machten: de geest en het zwaard. Op den duur wordt het zwaard toch steeds door de geest overwonnen.

De arbeid, die slechts tijdgenoten ten nutte strekt, waarvan alle vruchten met ons in het graf bedolven worden; wat is die in vergelijking dier de edele bemoeiingen, waarin eeuwen, door eeuwen opgevolgd, zich verblijden!  Als het geluk der Staten bevestigd, de band der natiën samengestrengeld, de rust des gewetens bevorderd wordt! Als heerlijke ontdekkingen het gebied der menschelijke kennis met schatten verrijken en deszelfs grenzen uitbreiden, verder dan het oog die volgen kan! Als nijverheid en schranderheid nieuwe bronnen van welvaart openen, zeeën en landen te eng zijn, om haar stoute vaart te beperken!

Hoevelen worden door de oorlog voor geheel hun leven tot lammen en kreupelen gemaakt. Hoevelen van de gelukkigste omstandigheden in nooddruft, jammer en ellende gestoten! Hoevele arme weduwen en wezen worden aan de onbarmhartigheid hunner medeschepselen prijsgegeven! Laat de oorlog wel één gelukkige over?

"Waarom wilt gij mij doden?" "Wat? Woont gij niet aan de overzijde van de rivier? Ja, wanneer gij aan deze zijde woonde, zou ik een moordenaar zijn als ik U doodde en zou ik een misdaad begaan door dit te doen. Maar nu gij van de overzijde komt, ben ik een held, en wat ik doe is goed."

Het ongeluk was tot dusverre, dat twee personen tot de oorlog besloten en miljoenen de krijg uitvochten, terwijl het beter was geweest, dat miljoenen daartoe besloten en twee de oorlog uitstreden.

In de langste tijd van vrede spreekt de mens niet zoveel onzin en onwaarheid, als in de kortste oorlog.

Word van het kwade niet overwonnen, maar overwin het kwade door het goede.

Bijbel: Romeinen 12:21

Oorlog, gelijk de vorst, vernietigt ineens alle gemak en verstopt het kanaal van het burgelijk leven.

In de koude winter van 1683

Er bestaat geen oorlog tussen mensen, die niet uit de boze geboren is.

Geen messen mogen op aarde meer worden gesmeed, geen krijgsman moet men meer nodig hebben.

Geschillen zouden niet lang duren, wanneer het ongelijk slechts aan één zijde was.

Mens tegenover mens leven wij in de burgelijke staat en zijn onderworpen aan de wetten; volk tegenover volk, zijn wij in het bezit van onze gehele natuurlijke vrijheid.

Een oorlog te beginnen is geen kunst, maar het kan bitter moeilijk zijn, er weer af te komen; niet in de macht van dezelfden is het begin en het einde; een oorlog aan te vangen staat iedereen, zelfs den krachteloze vrij; de wapenen neerleggen eerst als de overwinnaars het willen.

Als de oorlog in de oorlog niet reeds ophoudt, hoe moet het dan ooit vrede worden?

De oorlog verslindt de besten.

Een dapper en moedig krijgsman zal er liever naar streven één burger te redden dan duizenden vijanden te vernietigen.

Oorlog is het enige spel, waarbij beide partijen verliezen.

Waarom straft men de man, die een ander doodt, en verheelijkt men dezelfde misdaad, wanneer een volk die begaat? De mens is door de natuur tot zachtheid en mededogen geschapen, - schaamt men zich dan niet behagen te vinden in bloedvergieten?

O, het is uitmuntend de kracht van een reus te bezitten, maar het is tirannie, ze als een reus te misbruiken.

Och! zegt hij, als de arme, domme wereld maar wilde aannemen, wat de Heer Christus zo duidelijk leert, als zij in gehoorzaamheid dat maar trouwelijk wilde nakomen, dan kon men al de dodelijke zwaarden tot ploegijzers maken, poorten en muren afbreken, beulen en henkers afdanken.

[henker = hangt misdadigers aan de galg op]

Men moet de vijand steeds zo bestrijden, dat hij ook weer een vriend kan worden.

Het is de mensen bovenal nuttig omgang en verbindingen aan te knopen en zich door zulke banden te verenigen, dat zij daardoor het best uit hun aller samenvoeging één geheel tot stand brengen

Uit de oorlog gekomen, dampende van het pas vergoten bloed, zou ik het eem misdaad achten, indien ik mij in betrekking wilde stellen met de goeden, voordat ik mij gereinigd had in het stromende water.

Met de grootste zorg moet de rechtvaardigheid en de oorzaak van de oorlog worden onderzocht en geluisterd worden naar de argumenten van de tegenstander, indien deze naar billijkheid en met geduld de zaak wil bespreken. De wijze moet alles beproeven door rede en niet door geweld.

Een monarch, die een groot leger op de been houdt, kan misschien zij naburen ten onder brengen, maar zeker voert hij zijn eigen land de ondergang tegemoet.

Eerst dan zal er geen oorlog uit eerzucht of boze luimen meer zijn, wanneer de mensen zullen inzien, dat zelfs in de gelukkigst gevoerde oorlogen slechts een handvol aanvoerders iets te winnen hebben.

Wanneer 't verbolgen zwaard eens raakt uit 's krijgsmans  schede,
Het keert 'er langzaam in.

Mijn eerste, laatste en enige wens is om deze vloek der mensheid, oorlog, van de wereld te zien verbannen.

Als gij maar één dag oorlog had meegemaakt, zoudt gij God smeken nooit een tweede te behoeven te beleven.