Citaten en spreuken 1914 - 1940

Met de stichting van de Volkenbond is het werk niet volbracht, slechts begonnen. De voltooiïng vereist inspanning en zorg gedurende een reeks van jaren.

De strijd tegen de overheersing van de machtsidee in het volkerenleven is daarom zo moeilijk, omdat zij nergens zozeer als daar een geschikt terrein voor ontplooiïng vindt.

Tal van euvelen zijn niet meer met nationale maatregelen te helpen en als men niet bereid is wat op te offeren van eigen wensen en belangen, ook waar die op zichzelf volstrekt niet onrechtmatig zijn, dan dient men zijn vaderland niet, maar komt men tenslotte met andere volken in de chaos terecht

De grote dwaling der volkeren is het geloof, dat nog alleen het zwaard en het vuur hen beschermen, terwijl thans de macht van het wereldcredit reeds de monden der kanonnen sluit.

Wij zijn van oordeel, dat recht, en niet macht, de beslissende factor behoort te zijn in de internationale politiek. Wij zijn ons bewust, dat geschillen tussen Staten ook in een betere toekomst, ondanks een geest van verzoening en samenwerking, niet zullen uitblijven.

Verklaring van een groot aantal vooraanstaande Nederlanders op 1 augustus 1916.

Indien ge vrede wilt, beoefen dan de rechtvaardigheid.

Oorkonde steenlegging van het gebouw van het Internationale Arbeidsbureau.

Publiek recht betekent in de allereerste plaats, dat de grond wordt gezuiverd doordat nadrukkelijk het millitairisme wordt terzijde gesteld als de heersende factor in de verhouding der staten.

De verwezenlijking van de internationale rechtsgemeenschap brengt noodzakelijk mee, dat een gedeelte van de onbeperkte zelfstandigheid, die tot dusverre het kenmerk van de souvereiniteit was, moet worden opgegeven, zowel door ons als door de anderen.

Alleen dan kan van een volksbeweging de nodige scheppende kracht uitgaan, wanneer naast de onvermijdelijke verdesleuzen de praktische mogelijkheden tot verwezenlijking daarvan worden geformuleerd.

Geen organisatie ter wereld zal de oorlog kunnen verhinderen, indien de volken zelf die wensen.

Men doet er goed aan te bedenken, dat de Volkenbond nog minderjarig is en dat men het twintig jaar geleden nog ondenkbaar zou hebben geacht, dat alle landen ter wereld zouden bijeenkomen om over ontwapening te spreken.

Hoe waren het te wensen, dat heel ons volk en alle neurale landen aan de actie van de "Nederlandschen Anti-Oorlog Raad" deelnamen, ze zou een macht kunnen vormen, die aan de vrede ten goede kwam!

Indien eenmaal het oorlogsrumoer is verstomd, zal de openbare mening zich ongetwijfeld in de ganse wereld luid uitspreken tegen een herhaling van de afgrijselijke rampen, waarvan iedereen, ook de bewoner van de op verre afstand van het oorlogstoneel gelegen landen, de weerslag heeft gevoeld.

In den Volkenbond komen vertegenwoordigers van alle landen tezamen; daar leren zij elkander kennen en waarderen. Tegenstrijdige belangen tracht men door internationale regeling te verzoenen en als gewelddadige botsingen dreigen, staan organen van den Volkenbond ter bijlegging van het geschil gereed.

10 Januari 1920: De Volkenbond treedt in werking.

Vanaf het ogenblik, dat de toenemende ontwikkeling van de beschaving een steeds intensiever verkeer tussen de volkeren doet geboren worden; dat de techniek de afstanden bekort; dat de onderlinge afhankelijkheid van dag tot dag groeit, ziet men de sfeer van de rechten van een uitsluitende nationale souvereiniteit een geleidelijke en langzame, maar onmiskenbare beperking ondergaan.

Wee de staatsman, die de tekenen des tijds niet verstaat!

Juist de Christen, die geleerd heeft de eis van het recht als het hoogste te erkennen, moet elk pogen om dat recht internationaal tot geldigheid te brengen, steunen, helpen schragen.

Reeds in vredestijd moeten wij er voor waakzaam zijn, dat rechtvaardigheid, vrijheid en gerechtigheid de natiën beheersen; dreigt een oorlog, dan moeten de ogen van allen op dit oorlogsgevaar gericht zijn.

De Regeringen mogen niet nalaten de wereld voor ogen te houden, dat oorlog alleen gerechtvaardigd is, wanneer de heilige verdediging van de nationale haard zijn drijfveer is, en dat hij onrechtvaardig en goddeloos is, wanner hij uit lust om hebzucht en eerzucht te bevredigen wordt gevoerd.

In de conflicten van het geweld, waar het mede om te doen is levende en metalen strijdkrachten tegenover elkaar te stellen - daar zijn er wel groten en kleinen. Zo men de zwaarden op de weegschaal legde, zou de ene kant wel naar beneden gaan. Maar wanneer men het aan het verstand en het recht overlaat te beslissen, houdt de ongelijkheid op en de rechten van de zwakke wegen even zwaar als die van de sterke.

Men kan mannen er slechts toe brengen te schieten op andere mannen met wie zij geen twist hebben, door hen eerst te leren hun eigen persoonlijkheid, hun eigen oordeel, hun vrije keuze van goed en kwaad ter zijde te leggen.

Een land wint niet slechts aan grootheid tegenover de geschiedenis door heldhaftigheid van zijn kinderen op slachtvelden en de resultaten, die zij daar verkrijgen. Veel meer is dit het geval, indien het in uren van opwinding weerstand weet te bieden aan opwinding, aan het recht de verwezenlijking van zijn rechtvaardige belangen toevertrouwt.

Eens moet de Volkenbond zich tot de volkeren kunnen wenden en zeggen: ge hebt vertrouwen in mij gehad; eerst nu ben ik het ten volle waard, want nu vergenoeg ik mij er niet mede de oorlog te veroordelen, maar ik ben in staat om te straffen al wie mijn geboden overtreedt.

16 januari 1920: Eerste zitting van den Raad van den Volkenbond.

Wanneer een nieuwe oorlog uitbreekt, zullen de vrouwen de eerste slachtoffers vormen, want zij zullen met hun tranen de nieuwe oorlogsvelden besproeien. Aan haar dus de taak om te voorkomen, dat het oorlogsgif in onze volken binnendringt.

Nog bij het uitbreken van de grote oorlog vervloekten wij de oorlog zelf. Thans hebben we de oorlog als internationale misdaad veroordeeld; hij is voor de toekomst buiten de wet geplaast gelijk degenen, die hem bedrijven.

Wij mogen niet toelaten, dat de geest van onze kinderen wordt vergiftigd, doordat zij worden opgeroepen om wie weet welke revanche te verkrijgen, wie weet voor hoeveel geslachten tradities van haat en bloed voort te zetten.

Ik heb geen mensen nodig, die voor hun vaderland sterven; ik heb mensen nodig, die voor hun vaderland leven.

Je verandert nooit dingen door de bestaande realiteit te bestrijden. Om iets te veranderen, bouw dan een nieuw model dat het bestaande model verouderd maakt.

Zonder krachtig optimisme, zonder hoopvol vertrouwen in de mogelijkheid van een betere toekomst is nog nooit een grote vooruitgang gekregen.

Datgene, wat het een heilige plicht maakt om zijn huis en land te verdedigen, maakt het ook een heilige plicht om geen invallen te doen in het huis en land van anderen.

Laten wij het vertrouwen behouden en zoals Lincoln's tijd kwam, zal ook onze tijd komen, en wanneer die komt, laten we dan de vervloekte oorlog hard treffen, tot wij hem uit de beschaafde wereld verdreven hebben, zoals Lincoln de slavernij deed.

Indien ge vraagt: is het zeker dat de tegenwoordige Volkenbond met zijn onvolledig mechanisme en zijn omvangrijk doel in staat zal zijn om een nieuwe oorlog te voorkomen - dan antwoord ik, dat dit van het komende geslacht afhangt.

Het bestaan van de Volkenbond is een krachtige rem tot afwending van mogelijke gevaren.

9 maart 1920: Nederland treedt toe tot de Volkenbond

De weg naar de Volkenbond is de enige weg, die leidt naar een duurzame vrede, de enige weg, die waarborgen kan het behoud van de beschaving

De Hoogste weldaad aan de gehele Wereld,
De Vrede aan de Mensen,
De hemel aan de aarde...

Zij, die de vrede voorstaan, moeten bereid zijn te strijden voor wat de vrede vraagt: vrijheid en waarheid, eer en recht, en ze moeten dat verdedigen met lichaam en ziel.

Eerst dan zal de vrede blijvend zijn als het waandenkbeeld is weggevaagd, dat de diefstal van de enkeling strafwaardig is, doch de diefstal van een grondgebied oorlogs"recht" van de dappere.

Het is evenzeer gewenst en noodzakelijk elk luchthartig optimisme te vermijden als het oppervlakkig cynisme omtrent de onmogelijkheid om de wereldvrede te verzekeren. Cynisme, dat men vooral aantreft onder die lieden, die zich uitgeven voor verstokte werkelijkheidsmensen, doch wier opvatting gemeenlijk slechts resultaat is van onwetendheid.

De Volkenbond is een integraal bestanddeel van de staatkundige werkelijkheid in de wereld geworden, geen wonder, dat hij ook zijn volle aandeel krijgt in de moeilijkheden en teleurstellingen, waaraan nu eenmaal alle mensenarbeid in de wereld onderhevig is.

Vredelievendheid, waarin ook maar de geringste spoor van angst meespreekt, heeft voor de wijze mens geen waarde. Want het gaat om de gerechtigheid en die verlangt zelfverloochening en moed.

De oorlog berooft hen, die geestelijk arbeiden, van de uiterlijke en innerlijke voorwaarden, waaraan hun streven nauw is verbonden. Is hij jong en sterk genoeg, dan maakt de oorlog hem tot slaaf van een op vernietiging gericht onrecht. In het andere geval omgeeft de oorlog hem met een atmosfeer van opwinding en haat.

Het is tenminste iets, in onze dagen te kunnen constateren dat de stelling: "oorlogvoeren is een mensonterende en daarbij onverstandige daad" door alle ernstigdenkenden aanvaard wordt. Honderd jaar geleden werd hetzelfde denkbeeld door Shelley verkondigd - en de wereld noemde Shelley krankzinnig. - Heden wordt het erkend als een uiting van nuchter gezond verstand.

Uit: openingrede van de algemene vergadering

De militaire nederlaag van de één of andere groep van Machten zal geen Vrede brengen, maar alleen een gewapende wapenstilstand, die de wereld in twee kampen verdeelt en van het "Militairisme" de Heerser over alle volken maakt.

De partij, die de arbitrage weigert, mag van kwade trouw worden verdacht.

Als men mij zegt: de legers moeten in stand worden gehouden, omdat daardoor velen aan een baantje worden geholpen, doet dat mij denken aan de man, die zijn huis in brand stak om de metselaar werk te geven.

Er is geen volk, dat niet bedoezeld is door alle misdaden en bedekt met alle schande. Indien er evenwel nog een begrip van eer bij de volken is blijven bestaan, is oorlogvoeren wel een zonderling middel om die eer te verdedigen, oorlogvoeren d.w.z. alle misdaden begaan, waardoor een particulier zich onteert: brandstichting, roof, moord.

Wij zien het merkwaardige gebeuren, dat uit deze catastrofe, de wereldoorlog van 1914, de nieuwe organisatievorm ontstaat. Niet in het leven geroepen door pacifistische idealisten, maar als onafwijsbare noodzakelijkheid gevoeld door de practische staatslieden, staande  temidden van der harde werkelijkheid. Gevoeld als enig middel om aan onderlinge vernietiging te ontkomen.

Tussen stimulus en reactie zit een ruimte. In die ruimte zit onze macht om onze respons te kiezen. In onze respons ligt onze groei en vrijheid.

Pacifisme verstaat onder "vrede" een toestand van georganiseerde samenleving tussen de volkeren.

Je kunt geen handenschudden met een gebalde vuist

Geweldloosheid is geen geisoleerde deugd die door het individu wordt beoefend voor zijn vrede en laatste redding, maar het is een gedragsregel voor de samenleving.

In de oorlog geraken is verschrikkelijk gemakkelijk en vrij opwindend. Uit de oorlog geraken is afschuwelijk moeilijk. Het is hetzelfde verschil als in een put vallen en er uit klimmen.

De ware mens, die bezield is door werkelijke vaderlandsliefde, gevoelt eerbied voor het vaderland van de ander, omdat hij eerbied voor zijn eigen vaderland heeft.

Wij moeten internationaal leren voelen, denken, willen en vooral handelen, en dit met dezelfde hartstochtelijke overtuiging, met welke tot dusverre de mensen het nationalisme of het patriotisme hebben gediend.

Wij behouden het geloof in een gelukkiger toekomst, waarin de internationale geest zich opnieuw zal kunnen ontwikkelen.

Al te dikwijks misbruikt men gevoelens van nationalisme om een zedelijke rechtvaardiging te zoeken voor maatregelen, die rechtstreeks indruisen tegen de hoogste belangen van de internationale gemeenschap en die slechts autarkie van de staat beogen.

Vrede kan nooit worden verkregen, doordat een land zich macht en welvaart verzekert door de onderwerping en benadeling van andere.

De instelling en handhaving van de Volkenbond is van meer belang voor een zekere vrede dan iedere concrete vredesvoorwaarde, welke ook.

De mensheid wist niet, dat ze één lichaam is, dat een wond van een deel het gehele lichaam ziek maakt.

Oorlog is de opheffing van alle zedelijke grondslagen en prijsgeving van alle zedelijke goederen.

Het Christendom onzer dagen begint te begrijpen, dat het geroepen is met al zijn geloofskracht en met volstrekte veroordeling van het bedrijf en zijn toerusting, op te treden tegen de oorlog.

JONATHAN: Jullie vernielen uit moordzucht;
KATER: En jullie moorden uit vernielzucht.

Uit: De wijze kater.

De oorlog negeert het recht; daarmee is de oorlog zedelijk veroordeeld.

Niet door de volken, hoogstens door enkele groepen uit de volken of door hun regeringen, wordt nog een belangenoorlog gewild.

Oorlogen van het verleden waren conflicten tussen artillerie en ingenieurs. Oorlogen van de toekomst zullen ondenkbaar gruwelijke gevechten zijn, gevoerd door geleerden, die in laboratoria zitten en over dalen en bergen, legers en vloten, en grote hulpeloze steden, de miasmen van de dood uitstrooien.

De oorlog zelf moet men bestrijden; men doet de goede zaak, de strijd tegen de oorlog, in het algemeen, kwaad, wanneer men de indruk wekt alsof de oorlog een humaan middel zou kunnen zijn voor het beslechten van geschillen tussen de volkeren.

De vrede van Munster, waaraan alle grote staten van Europa deelnamen, stelde onweerlegbaar vast het beginsel dat alle souvereine staten, welke godsdienst zij ook zijn toegedaan, gelijk zijn onder elkander en dat godsdienstige verschillen vriendschappelijke en vredelievende verhoudingen niet behoeven te beletten.

Het is voor een volk niet onverschillig, of er nog een ideaal in leeft. Om een toekomst te hebben is het nodig dat het zich een toekomst denke. Ook op internationaal gebied zijn de gedachten de voorlopers van de feiten.

De oorlog komt voort uit de lagere menselijke driften; de vrede uit het verstand en het bewustzijn van zedelijke verantwoordelijkheid.

De gelovigen vormen een eenheid onder Christus als hun Heer en die eenheid moet zich over alle volkeren uitbreiden, krachtens het bevel tot prediken van het evangelie aan alle creaturen. In deze gemeenschap betekenen strijd en haat verwoesting van de gemeenschap en afval van God.

De oorlog tegen de oorlog is de edelste van alle oorlogen.

De voorbereiding tot de oorlog is een euvel, nauwelijks geringer dan de oorlog zelf.

Niet de oorlog om de overwinning door een der partijen, maar de revolutie tegen alle tendenzen en aandriften, die de oorlog ontketend hebben, is in staat de voorwaarden te scheppen voor een duurzame vrede.

De Volkenbond is er, omdat hij er zijn moest; omdat ook de Staten zich niet kunnen onttrekken aan de wet der associatie, die onze tijd beheerst.

De twijfel, die rond de Volkenbond hangt, verontrust mij niet. Want de Volkenbond zal blijven bestaan, omdat hij er is. Hij is er, omdat hij er zijn moest. En hij moest er zijn, omdat de mensheid een aera van samenwerking is binnengetreden, samenwerking aan welke zelfs de Staten zich niet kunnen onttrekken.

Volkenbondswerk is mensenwerk en de Volkenbond kan niet meer geven dan waartoe zijn leden hem collectief in staat stellen.

De betekenis van de Volkenbond ligt niet in zijn juridisch systeem, al is dat van belang, maar in het historische feit, dat thans de bereddering van de internationale verhoudingen constitutief is ingesteld op de grondslag van collectief georganiseerd overleg.

Juist omdat de Volkenbond een postulaat is van de categorische imperatief van onze tijd, niet is sentiment, maar realiteit, al is de rijpheid der tijden nog niet gekomen, hebben zij, die in hem geloven en op hem bouwen, grond onder de voeten.

De hoge contracterende partijen verklaren plechtig in de naam van haar respectieve volkeren, dat zij de toevlucht tot de oorlog voor de oplossing van internationale geschillen veroordelen, en van hem afzien als middel van nationale politiek in hun wederkerige betrekkingen.

Artikel 1 Kellogg-Pact

Het onbereikbare betere wordt de vijand van het onbereikbare goede.

Oorlog was de botsing van overtollige krachten - van vechtersbazen van alle naties. En nu moet ditzelfde woord dienst doen, wanneer mannen, die reeds aan huis en haard verankerd zijn, losgerukt, opgezweept en voor de vijand worden geworpen om in zwijgende gelatenheid, weerloos, als figuranten vol te houden in dit duel van de munitie-industrieën.

Uit: Menschen in den oorlog.

Mannen keren terug naar huis, stil, met verbaasde ogen, waarin de dood zich nog weerspiegelt. Als muildieren beladen met afschuw, komen zij aan, de verbaasde blik van doorstoken en verslagen vijanden in hun geweten, - en ze wagen het niet de mond te openen, omdat allen rondom hen, zelfs vrouw en kind, met praatzieke nieuwsgierigheid over granaten, gasbommen en bajonetaanvallen ratelen.

Uit: Menschen in den oorlog

Een van de gevolgen van de wereldoorlog (eigenlijk al een van de gevolgen van de reeds vòòr de oorlog ontstane economische interdependentie van de volken, maar door de oorlog sterk vergroot) is het ontluiken van het een volkenrecht ten koste van de individuele staatssouvereiniteit.

Men kan geen enkel recht, nationaal of internationaal, vastleggen, tenzij men het feit vastlegt, dat hij, die de wet overtreedt, onvermijdelijk aan straf zal zijn blootgesteld.

Recht boven macht, des Volkenbonds devies, het fundament van den Vrede. Het fundament, want harde, noeste arbeid, verlicht door het verstand, overtuiging en goeden wil, zijn nog vereist voor het optrekken en voltooien van het gebouw van de constanten vrede.

15 febr. 1922: Opening Permanente Hof van Internationale Justitie.

Meer en meer breekt het begrip baan, dat in het internationale recht niet alleen tractaten of moeilijk bewijsbare gewoonten geldende kracht hebben, maar dat ook de kracht van algemeen aangenomen rechtsregels moeten worden erkend.

Grote ideeën sterven niet, wanneer zij eenmaal zijn geworteld in de harten van de mensen.

Ik geloof dat de vredesbeweging juist haar kracht, en ik zou zeggen haar bekoring, vindt in het feit, dat zij geheel uit particuliere krachten voortkomt.

26 juli 1919: Oprichting van de Vereniging voor Volkenbond en Vrede.

Vredesbeweging is het eenvoudig en lofwaardig streven een einde te maken aan de oorlog en de oorlogstoerustingen; aldus duizenden mensenlevens te redden van dood en verminking, de jeugd en kracht der volken aan de economische en sociale arbeid te geven

Een volk te beroven van zijn onafhankelijkheid is een mishandeling, een moord, die zich wreekt aan de moordenaar.

In een paar decennia zal de relatie tussen het milieu, grondstoffen en conflicten bijna net zo duidelijk zijn als de verbinding die we vandaag zien tussen mensenrechten, democratie en vrede.

De aard van de middelen, die ons de veiligheid zullen schenken, moeten veranderen: verwissel die, welke dood en verderf aanbrengen, voor geestelijke en zedelijke waarborgen, die rechtvaardigheid zullen brengen.

Het menselijk wezen, dat smart veroorzaakt, dooft in eigen hart meer geluk uit dan hij bij mogelijkheid uitdoven kan in hen, die hij doet lijden.

Op de dag, dat de Volkenbond kwam te leven, heeft zich een gebeurtenis voltrokken, waarvan de uitwerking voor alle tijden de evolutie der Staten zal beheersen.

De oorlog heeft onrechtvaardigheden hersteld en ketenen verbroken. Maar was hij werkelijk het enige middel om deze resultaten te bereiken? En is er tussen zijn resultaten en de verwoesting, door hem aangericht, een verhouding, die aannemelijk en aanvaardbaar is?

De oorlog heeft ons, ook wanneer hij met een overwinnig eindigt, in ieder geval tientallen van jaren achteruitgezet.

De oorlog treft de maatschappij in al haar geledingen en aan ieder streven onder normale omstandigheden betrokkent hij enorme schade. Het is een vostrekt belang van allen om zich tegen dit gruwelijk kwaad aan te gorden.

Oproep 8 oktober 1914

Grote hervormingen worden niet met toverslag tot stand gebracht, maar nergens is ooit gebleken, dat aanhoudende, ernstige bestrijding van het kwade de wereld slechter heeft gemaakt - wel het tegendeel.

Er is geen reden om te wanhopen aan de toekomst van de Volkenbond - Mits aan één grote voorwaarde voldaan wordt, deze, dat de volkeren zelf het onweerstaanbare verlangen aan de dag leggen, dat zij hun lot in handen van deze Bond gelegd willen zien.

In Freiburg werd het buskruit uitgevonden. Dat was het einde van de riddertijd. Thans hebben de mechanica en de chemie de overhand gekregen. Dat betekent het einde van de oorlogen. Want oorlog betekent in de toekomst niet vernietiging van het leger, maar vernietiging van de natie.

De druk die tot dusverre niet losliet, wijkt; iets ongekends, nieuws, stijgt op, een meeuw, de witte meeuw vrede, sidderende horizon, sidderemde verwachting, eerste blik, voorgevoel, hoop, het zwelt, het komt: Vrede

Uit: De weg terug

Want als een vuurpijl was de gedachte aan vrede voor ons opgestegen en al hadden wij die ook nog niet begrepen of er aan geloofd, de hoop alleen was toch reeds genoeg geweest om ons in de weinige minuten, die het gerucht nodig had om te worden rond verteld, meer te doen veranderen dan in de vooafgaande twintig maanden.

Uit: De weg terug

Helhaftigheid (in de oorlog) begint op het punt, waar het verstand staakt: bij de geringschatting van het leven.

Uit: De weg terug.

Alles, wat nu, zolang wij in de oorlog zijn, diep in ons wegzakt als een steen, zal, als het eenmaal vrede is, weer naar boven komen en dan begint eerst onze strijd ermee op leven en dood.

Uit: Van het westelijk front geen nieuws.

Misschien is het alleen daarom steeds weer oorlog, omdat de een nooit geheel kan gevoelen wat de ander lijdt.

Uit: De weg terug

Voor de heldhaftigheid van enkelen is de ellende van miljoenen te duur.

Uit: De weg terug

Wij zijn geestdriftig uitgetrokken, met het woord vaderland op de lippen, - en wij zijn stil teruggekeerd, maar met het begrip vaderland in het hart.

Uit: De weg terug

Naties zijn solidair: de voorspoed van de ene is ook de welvaart van de andere.

Yelva - dit uur zal je nooit vergeten, dit heeft zich voor altijd diep in je ziel gegroefd, maar in al die duizenden en duizenden harten, die nu worden verscheurd en gefolterd, zal één roep geboren worden, één kreet: "Vrede op aarde!" Die woorden, Yelva, moeten de eerste zijn, die je je kinderen zukt leren.

Uit toneelstuk "Vrede op aarde"

Het zou een soort van oorlogsverzekering zijn voor een volk, om toe te treden tot de Volkenbond.

Het moge waar zijn, dat ieder instinct nuttig is geweest op het tijdstip toen het ontstond. Misschien geldt dit ook van het oorlogsinstinct, maar dat wil niet zeggen, dat het nu nog nuttig is.

Een groot volk dat aangevallen wordt door de oorlog, heeft niet alleen zijn grenzen te verdedigen, maar ook zijn verstand te bewaren.

Wij leven niet bij jaren, maar bij eeuwen, en de strijd, die wij te voeren hebben, is er een van lange adem.

Toen de oorlog kwam, nam het onmenselijke, dat in ons was, de vrije loop.

De volkenbond loopt geen gevaar, zoals tal van zijn vrienden vrezen, om uit elkaar te vallen. Zijn wortels zaten diep, toen zij in 1919 boven de grond uitkwamen.

Wij staren meest altoos òf het leven aan òf de dood. Voor de mannen te velde zijn die twee tot één geworden. Telkens leven zij als op een bergkam; ter weerszijden hangt de berghelling af; één met de lachende groene weide - het leven; één met de kale rotswand - de dood. Beide zijn onophoudelijk daar, tegelijk; en voortdurend beide even mogelijk.

Het voortzetten van de oorlog, in de hoop om een militaire overwinning te behalen is de slechtst mogelijke weg om de grondslagen te leggen voor een duurzame vrede.

Hofprediker, veldprediker, die naar het front was geroepen om soldaten en officieren moed in te spreken en die als een goochelaar het gebod der liefde in dat van haat veranderde! Ge hebt gehoord, dat er gezegd is: "Gij zult uw naaste liefhebben en uw vijand zult gij haten. Maar ik zeg u, hebt uw vijanden lief, zegent ze die u vervloeken, doet wel degenen die u haten, en bidt voor degenen die u geweld doen en die u vervolgen; opdat gij moogt kinderen zijn van uw Vader die in de hemelen is." En deze hier stond op tegen zijn Heer en Heiland en predikte de haat.

Uit: Inferno

Indien iemands hoeve brandt, vraagt hij er niet meer naar of hij een rode kraag aan zijn uniform heeft of niet; hij grijpt naar de wapenen en schiet er op los, hier en in alle landen van de aarde; zo ging het altijd, mijn vriend.

Uit: Inferno

De geest van het Christendom en de geest van de oorlog staan tegenover elkaar als water en vuur.

Uit: Wereldkerk en wereldvrede

Zoveel liefde, zoveel goedheid, zoveel praktisch christendom komt vrij, wanneer men uit liefde voor Christus weigert zijn kracht te geven aan het krijgszuchtig vernielingswerk en deze in dienst van het leven stelt.

De oorlogen van de toekomst zijn technische oorlogen, die geen gelegenheid bieden om heldenmoed te tonen. Integendeel zal de grootse strijd, die de mens heeft te voeren tegen de natuur, groter mogelijkheid van heldenmoed in zich sluiten dan de oorlog.

Maar het kan niet de bedoeling zijn van een goddelijke ordening van de wereld, dat demensen hun beste hoedanigheden tegen elkaar gebruiken en zo telkens weer de algemene ontwikkeling van de cultuur terugstoten.

Toetreding van Duitsland tot de Volkenbond op 8 septemver 1926

Iedere geestelijke stroming heeft drie stadia door te maken: in het eerste stadium wordt zij bespot, in het tweede wordt zij bestreden, en in het derde verwijt men haar, dat zij op openstaande deuren inloopt.

Hoe verder men in het barbaarse verleden teruggaat, des te veelvuldiger de onderlinge oorlogen en des te enger de grenzen des vredes.

De oorlog tussen twee beschaafde volkeren is hoogverraad aan de beschaving.

Vrede is niet de afwezigheid van conflict, maar de aanwezigheid van oplossingen.

Als de aanhangers van de internationaliteits-idee in deze maanden geleerd hebben het nationale niet te minachten, laat ons dan hopen, dat de belijders van het nationalisme tot de erkenning kwamen hoe de oorzaak van deze ontzettende beroeringen in de afwezigheid van een gezonde en duurzame internationaliteit gelegen was en haar doel geen ander dan de schepping daarvan wezen kan.

Uit: Holland en de oorlog

Waar strijdt gij voor? Alleen opdat de volken zich te eerder eenen in hun nieuw verband.

Uit: Wie in de loopgraaf ligt...

Als wij ons indenken, dat het 's mensen bestemming is te gelijken op de toonkunstenaar, die naar mate hij fijner en hoger ontwikkeld kunstgevoel krijgt, zich te pijnlijker voelt aangedaan door wanklanken, welk een onwelluidend en onnatuurlijk verschijnsel moet dan niet de oorlog in onze tijd van beschaving en veredeling worden genoemd.

Wanneer er iets is dat de Volkenbond bijeenhoudt, dan is het wel het besef van de geweldige verantwoordelijkheid voor de chaos, waaraan niet te ontkomen  zou zijn, wanneer hij ten onder zou gaan.

Uitbanning van de oorlog uit het volkenrecht is in de ontwikkeling van dat recht een geweldige gebeurtenis. Onze taak is: die gebeurtenis helder te maken, elk in eigen land;  haar nabijliggende en verre consequenties te doen zien, ze geestelijk te doen aanvaarden.

Grotius' volkenrecht staat aan de deur en het klopt. Drie eeuwen heeft men het laten kloppen. Nog is het slot niet om, maar de grendels zijn reeds teruggeschoven.

Geen vrijheid voor de Staten om goed of kwaad te doen, maar hun daden gemeten naar stipte regels van recht en onrecht; handgemeen tussen Staten geen vechtspel, maar een misdaad, die om betraffing schreit: ― ziedaar wat Grotius geloofde met zijn gehele ziel.

Het is niet alleen aangenaam of mogelijk voor ons om meer dan alle anderen tot de vredesconferenties bij te dragen, maar het is onze internationale plicht.

Het is absurd om te geloven, dat enig land het nationalisme, het wantrouwen en de haat werkelijk het intellect van de mensheid weergeven.

Ons volk, uit naam waarvan ik spreek, verafschuwt de oorlog. Het zou natuurlijk een aanval weerstaan, maar het verafschuwt de oorlog. Evenzeer als het uittarting en aanval tussen burgers veroordeelt, veroordeelt het uittarting en aanval tussen volken. Het meent, dat voor de gemeenschap der volkeren de tijden zijn aangebroken om door daden te tonen, dat zij vast besloten is te breken met het recht van de sterkste als haar uiteindelijke hoogste norm.

Haar antwoord aan president Roosevelt op 18 mei 1933

De vrede kan niet met zekerheid en met gerechtigheid berusten op een gewapend evenwicht van de mogendheden.

28 april 1919: oprichting van de Volkenbond

Het vraagstuk van de bewapeningen te land en ter zee is een vraagstuk van de meest onmiddellijke en practische betekenis, waaraan het toekomstige lot der volkeren en der gehele mensheid ten nauwste verbonden is.

22 Januari 1917: President Wilson in zijn rede in de Senaat

Alleen een vrede tussen gelijken kan duurzaam zijn, alleen een vrede waarvan het essentieele beginsel is gelijkheid en gemeenschappelijke deelneming ter bevordering van het algemeen belang.

Geef kindeen een juist denkbeeld over de oorlog in hun geschiedenisboeken en met behulp van de bioscoop, en het volgende geslacht zal evenmin oorlog wensen als een tegenwoordige naar een aardbeving verlangt.