De anti-kernwapenbeweging

logo

geschiedenis
vredesbeweging






Naast de radicale vredesbeweging ontstond er een beweging tegen het gebruik van atoomwapens. Die niet radicale vredesgroepen kregen wel grip op grote groepen van de bevolking en kregen bovendien steun van kerken, het Humanistisch Verbond en de vakbeweging. De eerste acties hadden een plaatselijk karakter, zoals de anti-kernwapengroep in Velsen, de anti-atoombom actie in Haarlem en de onafhankelijke vredesliga in Groningen en Friesland. Naar Brits voorbeeld ontstond het Comité 1961 voor de Vrede, dat Nieuwjaarsdag en tweede Paasdag vredesmarsen ging organiseren.

Ook internationaal werden er vredesmarsen gehouden, onder andere die van Washington naar Moskou, in Nederland mede georganiseerd door An en Cor Hoek. Vredesfietstochten werden georganiseerd naar de vliegbasis Volkel (1961) en Soesterberg (1962). De burgemeester van Amsterdam verbood toen nog, vanwege de openbare orde, de leuze: "Geen kernwapens in Nederland".

De Ban de Bom beweging

De "Ban de Bom" beweging was een initiatief van Haagse scholieren, in plaats van te lopen blokkeerden ze kruispunten door op de weg te gaan zitten, bijvoorbeeld in 1961 het Kruispunt aan de Laan van Meerdervoort in Den Haag en in 1962 het Buitenhof in Den Haag. Deze vorm van protest stuitte op verzet van de bestuurders en er werden 120 demonstranten gearresteerd en veroordeeld. Zoals zo vaak werd daardoor het aantal jongeren dat mee deed sterk uitgebreid.

Acties

Ook in Amsterdam werd actie gevoerd bij de militaire parades op Koninginnedag en bij de taptoe in het Olympisch Stadion. Toen ook Portugese troepen daaraan gingen meedoen gingen demonstranten het veld op en veroorzaakten een chaos. In Portugal stond een dictator aan het hoofd, daarom was het lidmaatschap van Portugal van de NAVO een doorn in het oog van de vredesmensen.

Veel jonge demonstranten kwamen tot deze hardere acties doordat de landelijke dag- en weekbladen en de radio geen aandacht aan de problematiek van oorlog en vrede besteedden. Voor vrede zijn was communist zijn en dus fout was de heersende mening. Veel demonstranten zaten dan ook na de demonstratie enkele uren in een politiecel.

In 1953 werden er in Amsterdam anti-militaristische werkgroepen opgericht, die naar het model van de anarchistische "moker" groepen ook agressiever propaganda voeren. Bij voorbeeld met acties voor dienstweigering, tegen militaire optochten en tegen de pas opgerichte Bescherming Bevolking. Men liet zich vastkoppelen aan bruggen of liep met doodkisten met "ontwapen" door de straten. Ook elders in Nedertland ontstonden zulke groepen.

Vietnam

Vanaf 1965 begonnen de zaterdagse demonstraties tegen de oorlog in Vietnam. Toen de beelden uit Vietnam steeds duidelijker lieten zien wat voor smerige oorlog zich daar afspeelde nam het aantal demonstranten toe. De Amsterdamse overheid wist met deze demonstraties niet goed raad omdat vanwege de problemen met de Provobeweging het recht op demonstratie wel werd erkend, maar men wilde geen anti-Amerikaanse demonstraties.

Op een bepaalde zaterdag werden de demonstranten opgepakt in de Utrechtsestraat in Amsterdam en met vrachtauto's naar de pier van IJmuiden gebracht waar ze zonder commentaar en zonder geld werden losgelaten. Gesteund door een langzaam van mening veranderende pers namen de Vietnam-demonstraties in aantal en in grootte toe met als maximum 100.000 demonstranten in 1973.

IKV en Pax Christi

Een nieuwe fase in de ontwikkeling start in 1977, toen de kerken het Interkerkelijk Vredesberaad (IKV) oprichtten. Het IKV startte de campagne "de kernwapens de wereld uit, om te beginnen uit Nederland". Het was de bedoeling om de bevolking, de kerken en de maatschappelijke organisaties achter het idee te krijgen. Al snel sluit Pax Christi zich bij de campagne aan, en gezamenlijk zoeken ze steun bij vrouwen organisaties, politieke groepen, vakbonden en vredesgroepen. Er ontstaan plaatselijke kernen en vredesplatforms. Het is duidelijk dat het geloof dat atoomwapens oorlog kunnen uitbannen bij grote delen van de bevolking niet meer bestaat.

Stop de Neutronenbom

De eerste krachtmeting was de actie tegen de neutronenbom. Gezamenlijk werd een "Comité Samenwerkingsverband Stop de Neutronenbom" opgezet. Deze bommen, die mensen doden maar gebouwen laat staan, wekken in de hele wereld weerzin op. De demonstratie bracht 50.000 mensen op de been en er werden 1,2 miljoen handtekeningen onder het manifest verzameld. De regering kreeg het moeilijk, minister Kruisinga van defensie moest aftreden en zowaar een jaar later besloot President Carter dat de productie zou worden stopgezet. Het grote succes van de vredesbeweging was niet dat besluit, maar vanaf toen was (kern)bewapening weer een politiek punt geworden, dat in de verschillende partijprogramma's een plaats kreeg. In Europa ontstond door het NAVO-dubbelbesluit het gevoel dat een kernoorlog in Europa zou worden gevoerd. De beweging kwam daardoor in een stroomversnelling. In Duitsland werd tegen het NATO-dubbelbesluit een actie gestart, die binnen een jaar 2 miljoen handtekeningen bijeen bracht.

Vrouwen voor Vrede


Twee nieuwe vrouwen groepen startten:" Vrouwen voor Vrede" en "Vrouwen tegen Kernwapens". Opmerkelijk was de snelle groei van deze vrouwenorganisaties en de grote stroom van activiteiten die door de vrouwen werd ontwikkeld.

Nieuwe vredesgroepen

Het was ook tijd voor nieuwe groepen als de Franciscaner Vredeswacht, de actiegroep Van Zwaarden naar Ploegscharen, 50 Plus tegen de Kernwapens enz.
Er was geen plaats van enig omvang waar niet een vredesplatform functioneerde.
De artsen, de militairen, de economen, de pedagogen, de vakbeweging en de vrouwenbeweging iedereen was paraat.

De gezamenlijke vredesbeweging kon de organisatie van een grote demonstratie voorbereiden. In Amsterdam deden op 21 November 1981 meer dan 400.000 demonstranten mee.
De vredesbeweging groeide in Europa, maar nu ook in Amerika. De demonstratie van New York bracht 700.000 demonstranten op de been.

Het politieke effect was nog gering maar het gevoel van overwinning was sterk in de vredesbeweging. In Europa werd in grote getale geprotesteerd tegen het besluit om 572 middenafstand-atoomraketten in Europa te plaatsen.
De weigering van de regering om aan het massaal protest gehoor te geven leidde tot een nieuwe demonstratie. Op 29 Oktober 1983 kwamen 550.000 demonstranten naar Den Haag, waar naast Adele Bloemendaal, Wim Kok, Freek de Jonge en Karin Bloemen ook prinses Irene het woord voerde.

De fusie van de actiegroep "Van Zwaarden naar Ploegscharen" met "'t Kan Anders" in 1996 kreeg de naam "Pais". De nieuwe club ging nauw samenwerken met het Humanistisch Vredes Beraad en het Haags Vredesplatform.

Geweldloosheidsbeweging

Wie zich geweldloos wil noemen zal bij zich zelf te rade moeten gaan of hij bereid is geen geweld te gebruiken voor welk eigen of collectief doel dan ook. De grens met pacifisme loopt ergens langs die lijn.
De geweldloze actie tegen de in Zuid-Afrika bestaande apartheid werd geleid door ds. Boesack , ds. Beiers Naude en bisschop Tutu. De laatste was in de jaren negentig ook voorzitter van de "verzoeningscommissie",die na de val van de apartheid werd opgezet.

De Stichting voor Actieve Geweldloosheid werd opgericht in 1966 door de gezamenlijke vredesorganisaties met als doelstelling het bevorderen van de ideeën van geweldloosheid onder andere door het geven van voorlichting en cursussen.
In Nederland worden bij de Expeditie in Amersfoort cursussen in geweldloze weerbaarheid gegeven voor een ieder die dat wil.
Op grond van geweldloosheid werkt ook de stichting Peace Brigades International, een stichting die jonge mensen uitzendt naar conflictgebieden om mensen te beschermen dan wel vrede te stimuleren. Naast de Peace Brigades zijn ook jongeren groepen van de War Resisters International actief in conflictgebieden.

Om de belangen van de dienstweigeraars te behartigen werd in 1955 de Bond van Dienstweigeraars (BVD) opgericht. De bond veranderde nogal eens van naam en van doelstelling. In 1983 fuseerde zij als "Vereniging van Dienstweigeraars" met het Antimilitaristisch Onderzoek Collectief.
Dienstweigeraars die geen beroep op de sinds 1923 bestaande dienstweigeringswet wilden doen (de totaalweigeraars) stichtten de actiegroep "Onkruit". De groep kreeg met haar acties (o.a. bij het Ministerie van Defensie) veel publiciteit.

hoofdmenu    info museum    uw reactie

Laatst gewijzigd: 1 september 2004