Van Paleis naar het bos
Siddhartha Gautama werd geboren te Lumbini in het zuiden van Nepal. Zijn vader was de gekozen leider van de clan van de Shakya. Siddhartha Gautama zijn ouders hadden van diverse wijzen te horen gekregen dat hun kind óf een onovertrefbaar groot heerser zou worden, óf alle aardse goederen zou verwerpen en de verlichting zou bereiken. Aangezien zijn vader de eerste voorspelling prefereerde werd hij omringd met de beste aardse goederen, zodat hij in zijn leven geen ontevredenheid of nare dingen zou ervaren. Hij zou dan geen afstand hoeven te doen van zijn bezittingen. De eerste 29 jaar van zijn leven bracht Siddhartha Gautama al zijn tijd door binnen de hoge muren van het paleis.
Om te zien hoe het echte leven buiten het paleis was ging hij ’s nachts stiekem de stad in, samen met zijn bediende. Tot zijn grote schrik zag hij een oude man, een zieke man en een dode man. Zijn bediende legde uit dat alle mensen oud worden, ziekten oplopen en doodgaan. Ook zag Siddhartha Gautama een kalme en beheerste monnik voorbijlopen. De bediende legde uit dat het een monnik was die vrijwillig zijn bezittingen had opgegeven en een leven van eenvoud leidde, gericht op spirituele ontwikkeling. Kort daarna verliet Siddhartha het paleis en zijn familie (waaronder zijn jonge vrouw en kind) en ging hij leven als een monnik in de bossen van India.

Middenweg
Na een aantal jaar kwam hij tot het inzicht dat zelfpijniging niet leidt tot verlichting en het einde van het lijden. Hij vond een middenweg tussen het bereiken van sensueel plezier en de zelfkastijding en besloot te gaan mediteren onder een bodhiboom in Bodhgaya, totdat hij volledige verlichting zou bereiken óf zou sterven. Mâra, heer van de wereld van begeerte, trachtte tevergeefs zijn meditatie te verstoren met zijn drie zonen (Twijfel, Pret, Trots), drie dochters (Lust, Genot, Dorst) en een leger Mâra’s. Na 49 dagen (zeven weken) bereikte hij de verlichting. Gedurende de 45 volgende jaren reisde hij door de toenmalige staten van Noord-India. Hij werd een zeer gerespecteerde spirituele leider.
Boeddha had met opzet geen opvolger benoemd en evenmin een formele structuur nagelaten. De monniken beschikten over de leefregel van de orde, vinaya genaamd. Boeddha had gezegd dat de sangha (gemeenschap) zou voortleven door de lessen, niet door de leraar. Wel had hij erop aangedrongen dat de leer, de dharma, nauwkeurig zou worden overgeleverd. Echter, pas in de eerste eeuw n.Chr. werd de eerste schriftelijke optekening van de mondelinge lessen van Boeddha gemaakt, in het Pali.
Het levensverhaal van de Boeddha wordt niet algemeen geaccepteerd als een accurate historische weergave, maar wordt eerder gezien als een verhaal dat in het boeddhisme dient als voorbeeld en inspiratiebron voor het bereiken van verlichting.

De vier Edele waarheden
De eerste waarheid: Er is lijden
De tweede waarheid: Het lijden heeft een oorzaak
De derde waarheid: De oorzaak van het lijden kan opgeheven worden
De vierde waarheid: Door het achtvoudige pad te volgen wordt het lijden beëindigd.