Misschien is het je wel eens gebeurt: je zit in de trein of loopt over straat en ziet dat iemand wordt lastig gevallen. Wat doe je? Veel mensen negeren deze situaties, omdat ze niet goed weten wat ze moeten doen, en hun eigen veiligheid niet op het spel willen zetten. Hier zijn daarom een paar tips die je kunt volgen om iets te doen met een niet al te groot risico voor je eigen veiligheid.

In het Engels wordt de-escalatie door een omstander ook wel ‘interventie door derden’ genoemd (Third Party Intervention). Hierbij hebben sommige organisaties, zoals de organisatie Right to be een handige manier bedacht om verschillende strategieën te onthouden: ze beginnen allemaal met een D. In het Nederlands gaat dat helaas niet helemaal op. Dus, wat zijn deze vijf D’s? Het gaat om:

1. Distract – Leidt af: Leidt de aandacht van degene die een ander intimideert of lastig valt af op een nonchalante wijze. Dit kun je doen door ofwel diegene aan te spreken, of het slachtoffer, door hen naar informatie te vragen bijvoorbeeld. “Weet u misschien van welk platform de trein naar Amsterdam vertrekt?”, “Weet u misschien hoe laat het is?” enzovoorts.
2. Direct: spreek degene die een ander intimideert of lastig valt direct aan op een duidelijke en bondige wijze en ga niet in discussie. Als iemand bijvoorbeeld een racistische opmerking uit naar iemand anders zoals “Jij kunt geen Nederlander zijn, je bent zwart,” of “hier in Nederland dragen we geen hoofddoek,” dan kun je zeggen “Mensen van alle huidskleuren hebben het recht op de Nederlandse nationaliteit.” of “In Nederland is er vrijheid van religie,” en dergelijke. Je probeert om niet in discussie te gaan. Een duidelijk “Laat hem/haar alleen,” kan ook werken. Deze respons brengt echter wel grotere risico’s met zich mee dan een afleidingsmanoeuvre.
3. Deligeer (Deligate): Vraag een persoon in de buurt om je te helpen iets te doen aan de intimidatie of lastering. Samen sta je sterker dan alleen. Je kunt ook “Brand!” roepen. Uit onderzoek is gebleken dat daar meer mensen op reageren dan op “Help!”. Ook een belangrijke tactiek voor wanneer je met meerdere mensen bent is het creëren van een veilige afstand. Op een demonstratie bijvoorbeeld kun je een kringetje maken om het slachtoffer en “lang zal ze leven!” zingen of het slachtoffer wegleiden in een polonaise. Verrassing gegarandeerd. Er is op YouTube ook een filmpje te zien van een forse man in de metro die, zonder een woord te zeggen, tussen twee ruziënde mensen gaat staan terwijl hij een zak chips eet en zo zorgt dat ze elkaar in ieder geval niet bezeren.
4. Delay – Stel je reactie uit: Spreek het slachtoffer aan na het incident. Al grijp je dan niet gelijk in, het is voor het slachtoffer waarschijnlijk wel waardevol om te merken dat jij je om haar of hem bekommert. Vraag of hij of zij hulp nodig heeft en geef eventueel informatie over waar hij/zij terecht zou kunnen zoals het antidiscriminatiebureau in uw gemeente of andere meldpunten. Overigens kun je in een trein, tram, bus of metro ook solidariteit tonen door oogcontact te maken of non-verbaal te laten merken dat je het niet eens bent met degene die een intimiderende, discriminerende of agressieve opmerking maakte. Hierbij loop je ook minder risico dat je eigen veiligheid wordt geschaad. Bedenk ook in welke positie jij zelf zit: Als witte man is het makkelijker om openlijk en direct iemand op zijn gedrag aan te spreken dan wanneer je tot een gemarginaliseerde groep behoort.
5. Documenteer (Document): Tot slot kun je het incident documenteren. Maak een foto of filmpje met je telefoon. Of maak ergens een notitie van de tijd, plaats en gebeurtenis. Vraag het slachtoffer instemming om deze gegevens te gebruiken. Misschien wil het slachtoffer niet dat je naar de politie stapt bijvoorbeeld.

Hopelijk geeft dit je inspiratie voor de volgende keer dat je iets ziet waarbij je zou willen ingrijpen. De politie bellen heeft een aantal nadelen: het duurt een tijd voor ze er kunnen zijn, de politie de-escaleert geweld vaak niet op een vreedzame wijze, de dader en het slachtoffer willen misschien niet in aanraking komen met de politie om allerlei redenen die je niet kunt weten.