Geweld komt vaak voor tijdens of na een conflict. Dit is de reden waarom het geweldloos hanteren van conflicten een belangrijke vaardigheid is voor het opbouwen van vrede. Om conflicten beter te ‘navigeren’, moeten we conflicten en onze reacties erop beter begrijpen. Allereerst kunnen we leren hoe we conflicten de-escaleren (zie bijv. deze pagina) en er zijn ook meer vergaande geweldloze alternatieven van conflict hantering. Aangezien er al veel geweld gepleegd is, is het ook ook belangrijk om te weten hoe we van geweld moeten genezen, zodat het niet opnieuw zal gebeuren. In de onderstaande afbeelding met ‘geweld voorkomen’ zie je verschillende benaderingen binnen de eerste driehoek.

Het voorkomen van conflicten

De meest duurzame manier om conflicten te voorkomen, is een structurele aanpak. Als antwoord op structureel, institutioneel geweld, moeten we geweldloosheid institutionaliseren. Ofwel, instellingen creëren die geweldloosheid ondersteunen en die de huidige structuren vervangen. Een voorbeeld is het huidige systeem gebaseerd op ‘vergeldende rechtvaardigheid’ vervangen door ‘herstellende rechtvaardigheid’ of ‘herstelrecht‘.

Bij aanwezigheid van conflicten kunnen we verschillende strategieën inzetten. Deze worden hieronder toegelicht en staan ook in de figuur.

Conflicttransformatie

Conflicttransformatie is een inspanning die gericht is op het veranderen/transformeren van het conflict, door de relatie tussen de partijen en hun perceptie van en gevoelens over het conflict te transformeren (waarmee je ‘voorbij’ het conflict gaat. In het Engels: you transcend the conflict). Conflicttransformatie is een procesgerichte aanpak.

Een klassiek voorbeeld van een conflict, waarvan men een parallel kan trekken naar andere serieuzere conflicten, is dit scenario: twee zussen willen beiden een sinaasappel, maar ze hebben er maar één. Hoe kunnen ze dit oplossen?

Het klassieke voorbeeld stimuleert mensen om te kijken naar wat het belang is van de zussen: De één wil misschien sinaasappelsap maken en de andere wil de schil voor een taart gebruiken. Wanneer de verschillende behoeftes duidelijk zijn, kunnen ze allebei hebben wat ze willen. Dat is een win-win-oplossing. Dit is echter een voorbeeld van conflictoplossing (zie hieronder). Om het conflict te transformeren, zouden de zussen de sinaasappelpitjes kunnen planten, zodat ze in de toekomst een sinaasappelboom hebben. Dit is een langetermijnoplossing die hun relatie zou kunnen veranderen. Soms moet men war dieper gaan en de behoeften bloot te leggen. Bijvoorbeeld, voor één zus kan het eten van de sinaasappel een manier zijn om van een verkoudheid af te komen en gezond te worden, terwijl de andere zus de sinaasappel wil eten, omdat ze haar oma mist die haar altijd sinaasappels aanbood. Aan deze behoeften kunnen ze ook op andere manieren voldoen: De ene zus kan citroensap met honing drinken of vitamine C tabletten voor haar verkoudheid, en de andere zus kan kijken naar een foto van haar oma, of verhalen delen over haar. De sinaasappel wordt dan vergeten en het conflict getransformeerd.

Conflictoplossing

Conflictoplossing richt zich op het vinden van een oplossing voor een bepaald conflict of probleem en is meer taak of doelgericht. Het gaat om het oplossen van het probleem en minder over de relatie tussen conflicterende partijen. Zoals hierboven beschreven zouden de zussen de sinaasappel kunnen delen op een manier waarmee ze aan de behoeften van beiden voldoen. (zie plaatje). Of ze kunnen wat creatiever zijn en de sinaasappel ruilen voor twee bananen met Paul, maar dan die twee bananen ruilen voor twee sinaasappels met Lisa, die de voorkeur geeft aan bananen. Zo kunnen ze allebei een sinaasappel eten en dat wordt gezien als het doel en dus de oplossing van het conflict. Ook deze oplossing kan gekenmerkt worden als een win-win oplossing.

Conflictbeheersing

Conflictbeheersing of ‘management’ is een meer sceptische benadering van conflicten, waar de focus niet op het oplossen of transformeren van een conflict ligt, maar op beheersen ervan ofwel het zorgen dat het niet te veel schade toebrengt. De zussen zouden een compromis kunnen sluiten: de sinaasappel in tweeën snijden.

Echter, de meeste conflicten zijn niet zo eenvoudig als twee mensen die een sinaasappel willen, en de betrokken partijen zijn niet altijd in staat om een ​​probleem samen op te lossen. Wanneer mensen geen capaciteit hebben om win-win-oplossingen te vinden, is het inderdaad belangrijk dat de schade beperkt wordt. Bijvoorbeeld, wanneer iemand wordt lastiggevallen, kan men ingrijpen om fysiek geweld of verder verbaal geweld te voorkomen. Hiervoor kan een persoon een reeks ‘afleiding tactieken’ inzetten waarmee ze het slachtoffer uit de situatie kunnen halen, of degene die de ander intimideert of lastig valt weg te leiden van het slachtoffer. Bijvoorbeeld je kunt diegene de weg naar een bepaalde plaats te vragen, of doen alsof je het slachtoffer kent en haar of hem bij de arm nemen, in een gebaar van enthousiasme. Verschillende civiele vredesteams leren hun werknemers en vrijwilligers een reeks mogelijkheden, zoals de vijf interventietactieken van het Amerikaanse Meta vredesteam.

Bemiddeling (Mediation)

Er zijn verschillende vormen en toepassingen van bemiddeling. Het kan bijvoorbeeld worden toegepast door mensen met een juridische achtergrond bijvoorbeeld en worden gebruikt als een manier om een ​​overeenkomst te bereiken. Zo wordt voorkomen dat mensen naar de rechtbank moeten, een lange tijd wachten op een oplossing en zich moeten neerleggen bij de oplossing, de rechtelijke beslissing. In het bemiddelingsproces, gefaciliteerd door een getrainde bemiddelaar, komen mensen met hun eigen oplossing. Dit is niet juridisch bindend, maar een wederzijds overeengekomen oplossing.

Er zijn verschillende gemeenschapscentra en gemeenschapsorganisaties die training organiseren voor bemiddelaars, die met de lokale gemeenschappen werken. En er zijn ook verschillende instellingen voor hoger onderwijs die certificaten in bemiddeling aanbieden. Er zijn zoveel bemiddelingsinstellingen en -organisaties, dat we je aanraden om ze zelf op te zoeken op internet en te zien wat er bij jou in de buurt is.
Een aparte vorm van bemiddeling is het vermelden waard: een vorm van bemiddeling die meestal op scholen wordt beoefend, waar studenten van dezelfde leeftijdsgroep worden opgeleid en ondersteund om andere studenten te helpen, door een veilig en gestructureerd proces om conflicten en meningsverschillen te beheersen. Dit proces omvat luisteren, empathiseren, faciliteren van veilige communicatie, vertrouwelijkheid en onpartijdig en eerlijk zijn. Een dergelijk programma kan een meer ontspannen, inclusieve en positieve schoolomgeving creëren, waarbij alternatieve reacties op conflicten worden bevorderd, in plaats van vechten of conflicten negeren. Het is een manier om studenten in staat te stellen pesten, vechten, roddels, intimidatie en uitsluiting zelf aan te pakken, en kan daardoor de schooladministratie verlichten.

Genezen van geweld

Helaas zijn er niet al te veel mensen bekend met manieren om geweld te voorkomen en wordt geweld vaak als een ‘normaal’ fenomeen gezien van de samenleving.Om geweld te genezen zijn relaties herstellen een belangrijk onderdeel van het proces, zowel als iemands ‘interne staat van zijn’. Een veel genoemde term in deze context is verzoening. Met verzoening bedoelen we het proces waarin oneens zijnde partijen hun verschillen bijleggen en hun relatie herstellen. Vergeving is ook vaak onderdeel van dit proces van het herstellen van een relatie, maar vergeving kan ook eenzijdig zijn. Door te vergeven wordt de pijn in een persoon genezen. Het vertellen van de waarheid (Truth Telling) is ook een belangrijk onderdeel van het genezen van geweld, omdat het slachtoffers kan helpen zichzelf uit te drukken, te delen hoe ze werden beïnvloed en erkenning te krijgen voor wat er is gebeurd. Rituelen kunnen op dezelfde manier functioneren, evenals kunst, therapie of schrijven.

(Noot: deze tekst met figuur is samengesteld door Nina Koevoets, gebaseerd op de kennis die zij in de afgelopen jaren heeft opgedaan, en niet volgens een bepaald bestaand model).